БЕЛАРУСЬ!

БЕЛАРУСЬ!
Неприятно, что используте моё имя для подтверждения своих непрофессиональных взглядов. Моя статья, вышедшая в 2006 году в газете «Голас Радзімы», утверждала обратный вашему взгляд и в ней говорилось, что правильно как раз Беларусь, но Вы её, видимо, не читали, поэтому используете вырванную из контекста фразу, которую цитировали многие в форумах. Вам и господину Фролову настоятельно советую прочесть статью А. Зализняка «О профессиональной и любительской лингвистике», которую без труда найдёте в интернете. Что касается названия и ваших лингвистических потуг относительно того, насколько тяжело русским призносить Беларусь, хотелось бы заметить, что за время после распада СССР русские смогли научиться употреблять названия Кыргызстан, Башкортостан, о западных заимствоаниях уже не говорю. В этом случае не идёт речь о неумении, но о всё ещё живущем имперском сознании и нежелании уважать чужое мнение. Речь о лингвоэтичности и заангажированности определённых слоёв к самоопределению себя на позицию главенствующую. Республика Беларусь – современное независимое государство, проводящее собственную внутреннюю и внешнюю политику, сегодня и лингвисты не должны рассматривать название как сложное с соединительной а, которой в русском языке действительно нет, нужно воспринимать это как цельное самоназвание обновлённого государства.
Чтобы избежать дальнейшего цитирования, вырванного из контекста, постараюсь вложить старую статью, которая в 2007 вызвала эту дисскусию.


Статья 2006 г.

І.Каліта МАЙЦЕ ГОНАР, ПІШЫЦЕ ПРАВІЛЬНА

Газета ”Голас радзімы” № 42-44 за 26 кастрычніка 2006 года змясціла артыкул ”Пішыце правільна: Беларусь – Belarus’”. Закранута вельмі актуальнае пытанне, якое разглядаецца з пункту гледжання праблем картаграфіі. Разам з акрэсленай у артыкуле К. Немагай праблемай, гэтае пытанне выпраменьвае цэлы спектр наступных пытальнікаў, адказы на якія не з’яўляюцца складанымі, але адносяцца хучэй за ўсё да разраду нявыказаных ўслых. Старое беларускае прыслоўе, што гаворыць – хоць гаршком называйце, абы ў печ не ставілі, – на жаль, і сёння застаецца яскравым адлюстраваннем менталітэта сучаснага беларуса.
Разважаючы аб тым часе, які мінуў пасля распаду Імперыі, ўзгадваем як адбывалася змаганне паміж саўкова арыентаванымі беларусамі і прыхільнікамі БНФ, колькі слоўных рэк ўцякло пры змаганні за гістарычны герб і сцяг, але сёння абодва супрацьлеглыя ці ўжо проста змірыўшыеся бакі, занядбалі надзвычай важную рэч – назву краіны. Ні адна краіна, калі гэта канстатаваць па друкаваных выданнях і інтэрнэце, не мае адначасова столькі назваў, як Беларусь. Але ў дазеным выпадку не падыходзіць правіла – чым больш, тым лепш. Найбольш варыянтаў назвы Беларусь сустракаем ў рускай мове, якая застаючыся мовай міжнацыянальных зносін, пастаянна садзейнічае таму, што гэтыя памылкі пераносяцца і ў іншыя мовы свету. Мядзьведзевы паслугі з розных бакоў і ў розныя часы прывялі Беларусь да страты назваў. Не трэба даводзіць, што для чалавека значыць яго ўласнае імя і як непрыемна, калі ваша імя блытаюць ці каверкаюць. Сёння назва Беларусь найбольшыя абразы церпіць з боку неадукаваных аўтараў расейскіх СМІ, з якіх, у сваю чаргу, на вялікі жаль, гэтыя памылкі пераходзяць ў іншыя мовы. Потым ўзнікаюць пытанні, напрыклад, у інвестараў - ўкладаць грошы ў Беларусь ці ў Белоруссію, ці адно і тое ж гэта, а калі так, то чаму пішацца па рознаму? Ці можна давяраць краіне, якая не мае адзінай назвы, і дазваляе сябе называць і так і гэтак? Усталяванасць і гонар – гэта тое, што хібіць сёння беларусам, абодва гэтыя паняцці ўзаемазвязаны, і калі нарэшце будзем мець гонар паправіць суседа ў правільным вымаўленні свайго імя, тады ўсталюецца і пазіцыя ў міжнароднай прасторы. У гэтым кантэксце хочацца працытаваць В.Савіча-Забалоцкага. Жывучы ў Парыжы, шматмоўны беларускі пісьменнік В.Савіч-Забалоцкі, ў лісце да П.Драгаманава пісаў: «Ніхто нас не знае, а калі знае, то з фальшывых польскіх і казённых маскоўскіх пабаутак і гуканства – як анафемскае адшчапенства ў народах гэтых, не як людзей, што новай сілай, новым элементам выступаюць на Васходзе, нясуць з сабою ціхую працу, добрае сэрца, спакойны вум і аліўную вець між двух разгаманіўшыхся, к вялікай немца радасці, начальных славянскіх народаў – Польшчы старой і магутнай Маскоўшчыны.” Некаторыя моманты з напісанага Забалоцкім ў 1886 годзе актуальна гучаць і зараз.
Агульнарасійскі класіфікатар краін свету (ОБЩЕРОССИЙСКИЙ КЛАССИФИКАТОР СТРАН МИРА – ОК (МК (ИСО 3166) 004-97) 025-2001), які прадугледжвае выкарыстанне назваў пры міжнародным інфармацыйным абмене, падае тры блока інфармацыі – лічбавую ідэнтыфікацыю, назву (поўную і скарочаную), літарную ідэнтыфікацыю. „Республика Беларусь” – як поўная назва і скарочаная – „Беларусь” зафіксавана пад лічбавай ідэнтыфікацыяй 112. Літарная ідэнтыфікацыя мае два паказчыкі: двузнакавы (альфа-2) – для Беларусі: BY і трохзнакавы (альфа-3) для Беларусі – BLR. Літарная ідэнтыфікацыя перадаецца лацінкай і прызначана для візуальнай прымацаванасці кодаў да назвы краіны ў розных светавых мовах. Двузнакавыя коды прымяняюцца як міжнародныя паказчыкі, без неабходнасці называць поўную назву краіны, by з’яўляецца паказчыкам беларускіх інтернетавых сетак, так сама як cz – чэскіх, ru – рускіх. Сфера ўжытку трохзнакавых літарных кодаў з’яўляецца абмежаванай і залежыць ад кампетэнтных структур.
Нягледзячы на тое, што назва Беларусь на сённяшні дзень ў рускай мове мае нарматыўны варыянт, зацверджаны Дзяржаўным Камітэтам РФ па стандартызацыі і метралогіі ў 2002 годзе, – бадай, найбольш распаўсюджанай памылкай ў расійскіх медыях з’яўляецца напісанне назвы Беларусь.
Савецкі перыяд характарызаваўся максімальнай уніфікацыяй. Назва кожнай рэспублікі набыла абрэвіятуру: БССР, УССР, РСФСР і г.д.. Падчас існавання Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі, у рускай мове ўзнікла яшчэ адна трансфармацыя назвы – Белоруссия, з дзвюма «с», як паказчык блізкасці і сваяцкасці з рускімі. Сучасная назва Рэспублікі Беларусь, і адпаведна – мовы не мае ў рускай мове ўсталяваны характар. У сучасных расійскіх СМІ сустракаем: РБ (па аналогіі з РФ), Белоруссия, Беларуссия, Белорусь, Республика Белорусь, Беларусь, а таму і мову таксама называюць: белорусским, белоруским, беларуским языком.
Гэтаму садзейнічаюць і новыя слоўнікі, якія, па першае, супярэчаць вышэйназванаму дакументу, а па другое вызначаюцца непаслядоўнасцю. Пасля распаду СССР былая савецкая рэспубліка набыла незалежнасць і новую афіцыйную назву – Рэспубліка Беларусь. Здавалася б, ўсё вырашана. Але пытанне гэтае і не паднімаецца, а кожны піша як хоча. Не маюць адзінай думкі на гэты конт і новыя рускія паручнікі і слоўнікі. Адзін з больш новых – слоўнік-даведнік Русские названия жителей І.Л.Гарадзецкай і Е.А.Левашова 2003 года выдання даводзіць, што сучаснай нормай рускай мовы з'яўяецца: белорус, белоруска, белорусы, а назвы прадстаўнікоў нацый савецкага перыяда: белоруссы, белорусс і белорусска з дзвюма літарамі «с» лічацца застарэлымі. Але і літара ‘о’ ў прапанаванай аўтарамі даведніка сучаснай назве прадстаўнікоў беларускай нацыі не адпавядае лагічна сучаснай, афіцыйна прынятай ў рускай мове назве краіны – Республика Беларусь.
У адпаведнасці з вышэйназваным дакументам, скарачэнне РБ, якое часта сустракаецца ў рускіх СМІ, з’яўляецца памылковым, таксама, як слушна даводзяць аўтары беларускай wikipedii, і ўсе астатнія застарэлыя назвы ў рускай і іншых мовах – Белоруссия, Byelorussia, Bielorussie, Weissrussland адлюстроўваюць суадносіны былых савецкіх калоній.
Сучасная назва гучыць па беларуску: Рэспубліка Беларусь, Беларусь; па-руску: Республика Беларусь, Беларусь; па англійску: Republic of Belarus’, Belarus’; па французску: La Republique de Bielorus, Les Bielorus; па нямецку: Republik Belarus, Belarus. Таму у рускай мове назвы прадстаўнікоў беларускай нацыі мусяць пісацца: беларусы, беларус, беларуска, адпавядае ім прыметнік – беларуский (язык), беларуская (культура), беларуское (пиво), беларуские(товары).

І. Каліта
навуковы супрацоўнік
кафедры багемістыкі і славістыкі
універсітэта Я.Э.Пуркіне
Усці над Лабай, Чэхія